‘Toestaan is het nieuwe loslaten’

Geplaatst op 06-09-2018

Vlak voordat ik het toneel op ga, wil ik heel graag dood. Echt waar. Van zweetaanval tot kotsreflex, het komt allemaal in rap tempo voorbij zodra dat spreekwoordelijke doek op gaat. En dat is op z’n zachtst gezegd jammer, want als theatermaker is nou juist die bühne een essentieel onderdeel van m’n vak. Op een bepaalde manier werkt het voor mij net als met zwemmen. Ik ben een heuse waterrat, maar ik heb giga last van koudwatervrees.  Eenmaal aan het zwemmen kan ik niks bedenken wat ik liever doe.

Pootjebaden

Naast theatermaker ben ik sinds jaar en dag ook een bevlogen trainer, onder andere op het gebied van storytelling. Gek genoeg kom ik daar dezelfde worsteling tegen. Geef ik een nieuwe training of vertel ik een vers verhaal: hoppa koud watervrees. Bloed irritant eigenlijk. Gelukkig heb ik stukje bij beetje geleerd, hoe ik het beste kan pootjebaden om door dat gevreesde koude stuk heen te komen. En daar gaat nu precies deze blog over.

Van levensbelang

Het mooie is dat ik tijdens de trainingen die ik geef, veel mensen tegen kom met soortgelijke spreekdrempels. Stuk voor stuk mensen met prachtige, indrukwekkende verhalen die het verdienen om gehoord te worden. Bang om het niet goed genoeg te doen, bang dat hun verhaal minder belangrijk is dan dat van een ander, bang om kwetsbaar te zijn. En juist door die angst blijven deze kostbare verhalen vaak onverteld. Verhalen die van levensbelang kunnen zijn. Neem het verhaal van Koen van Tongeren, de man die eventjes met z’n smartphone bezig is en vervolgens een moeder met twee kinderen aanrijdt. Eén van die kindjes dood.

Een heel ander soort dood dan waar ik naar verlang, vlak voordat ik het toneel op moet. Sterker nog, ik schaam me voor de gedachte alleen al als ik denk aan het onvoorstelbare verdriet van deze moeder, dit gezin. En ineens kan ik het, met een brok in mijn keel, weer in perspectief zien. Interpolis heeft het verhaal van Koen als uitgangspunt voor hun recente campagne gebruikt.  Deze campagne maakt onderdeel uit van het manifest wat ze met haar partners heeft afgesloten om te zorgen voor 25 procent minder verkeersslachtoffers in 2020. Een sterk statement met een slimme en rake approach, waarbij de kracht van storytelling optimaal zichtbaar wordt. De minidocu begint luchtig, maar het omslagmoment komt hard binnen wanneer Koen één op één aan de mensen vertelt over het ongeluk en de onvoorstelbare impact hiervan.  De minidocu is te zien op: www.interpolis.nl.

Duik in het diepe

Stel nou dat de Koenen van deze wereld hun verhaal nooit hadden durven te vertellen? Denk je dat we hier dan nog waren geweest met z’n allen? Wij zijn de verhaal vertellende mens. The Storytelling Ape.* Dat onderscheidt ons van andere apen. En omdat het dus niet minder dan van levensbelang is dat verhalen worden gedeeld, heb ik een aantal tips beschreven, zodat ook degenen die van nature wat minder makkelijk vertellen de duik in het diepe durven te wagen. Om vervolgens met veel plezier te zwemmen.

Tips

1.   Allereerst: haal adem. Dat klinkt heel evident, maar het wordt nog weleens vergeten. Gevolg: niet alleen jij, maar ook de luisteraar krijgt het spontaan benauwd.
En dan niet alleen een flinke teug vooraf, maar vooral ook tijdens het vertellen. Het is namelijk helemaal niet erg om even wat rust in te bouwen. Mensen kennen jouw verhaal nog niet, jij hebt de regie.

2.   Kies een verhaal dat dichtbij jezelf ligt; een persoonlijke ervaring of iets dat je raakt of motiveert. Dat maakt je verhaal oprecht en jou geloofwaardig. Bovendien is het veel makkelijker om op verhaal te blijven.

3.   In m’n hoofd zit een stemmetje dat me van alles kan influisteren. “Je kan het niet, ze vinden je niet leuk, het is niet interessant genoeg …” enzovoort. Vreselijke dingen eigenlijk, die je tegen vrienden nooit zou zeggen. Mijn tip is: verzin eens een helpende gedachte. Iets wat je wèl tegen je vrienden zou zeggen. En dan bedoel ik geen Emiel Ratelbandachtige taferelen, maar gewoon iets simpels. Al is het maar, voor de cynici onder ons: ‘het kan ook goed gaan … ’

4.   Relativeer! Dit is echt niet het allerergste, moeilijkste of heftigste wat je ooit zal meemaken. Echt. Niet.

5.   Benader jezelf met een beetje humor en mildheid. Bedenk op het moment dat er wèl even iets misgaat in je verhaal: elk moment is een nieuw moment, je kunt het altijd weer oppakken. We zijn weleens geneigd om vervolgens de hele presentatie aan gort te helpen als er in het begin iets mis gaat. Hartstikke zonde! Vaak kan het voor een publiek ontzettend leuk zijn om de bloopers te zien. Want wat heerlijk eigenlijk dat die topacteur ook z’n tekst vergeet. Blijkt het gewoon een mens te zijn. Als je jezelf toestaat om er vol voor te gaan met alle hobbels van dien, dan ontstaat er ineens ruimte en blijkt alles mogelijk. Want, toestaan is het nieuwe loslaten.

* The Storytelling Ape wordt beschreven in artikel: http://rodfleming.com/storytelling-ape/. Ook is de term Storytelling Ape terug te vinden in The science of Discworld 2 van Terry Pratchett.